Integrowana Produkcja soi. 10 najważniejszych zagadnień

Zdjęcie: integrowana produkcja soi

Czy integrowana produkcja soi się opłaca? W ubiegłym roku obserwowano znaczny wzrost uprawy soi w systemie IP. Certyfikowana powierzchnia w 2023 r. wynosiła 780 ha (76 certyfikatów), natomiast w 2024 r. blisko 8000 ha (780 certyfikatów).

Płatności w ramach ekoschematu do integrowanej produkcji roślin są przyznawane, o ile rolnik prowadzi uprawy roślin zgodnie z metodykami IP zatwierdzonymi przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Metodyki IP dla roślin rolniczych opracowuje IOR-PIB przy współudziale instytutów badawczych, uczelni wyższych, COBORU oraz GIORiN. Zawierają one m.in. listę zabiegów i czynności obligatoryjnych z wymagalnością 100%.

Poniżej znajduje się wykaz poszczególnych punktów (10) z tej listy – z syntetycznym opisem najważniejszych zagadnień. Realizację wszystkich wymagań z listy obligatoryjnych czynności i zabiegów w systemie integrowanej produkcji należy udokumentować w notatniku integrowanej produkcji roślin.

Dni Pola Wialan. Jesienne trio – soja, kukurydza i międzyplony

Integrowana Produkcja soi – stosowanie co najmniej 4-letniej przerwy w uprawie soi na tym samym stanowisku

Soja najczęściej uprawiana jest po roślinach zbożowych, które pozostawiają pola wolne od chwastów. Ma to duże znaczenie, gdyż w początkowym okresie wschodów i rozwoju jest ona mało konkurencyjna w stosunku do obcych gatunków. Ponadto zboża pozostawiają stanowisko z mniejszą zawartością azotu. Zbyt duża zawartość tego składnika w glebie powoduje słabsze zawiązywanie bakterii brodawkowych, a także może prowadzić do wylegania roślin.

Soję można uprawiać w trzecim roku po oborniku i nie częściej niż co cztery lata na tym samym polu. Na glebach słabszych z powodzeniem może być uprawiana po okopowych w drugim roku po nawożeniu obornikiem (tylko przy optymalnym terminie siewu soi). Soję można też uprawiać po kukurydzy, jednak należy w tym przypadku zwrócić uwagę na następstwo herbicydów – do czasu siewu muszą one zostać rozłożone w glebie.

W uprawie soi istotnym elementem jest dobór odpowiedniej odmiany. fot. M.Piśny

Integrowana Produkcja soi – zastosowanie odmiany adekwatnej dla danego rejonu uprawy

W doświadczeniach odmianowych COBORU w ramach PDO (porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego) na szeroką skalę testowane są odmiany soi zarówno z Krajowego rejestru (KR), jak również ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) – w tym przypadku po uzasadnieniu wyboru danej odmiany zgodnie z celami IP.

Istotne jest, by każda odmiana soi, która trafia do uprawy w Polsce – niezależnie czy jest wpisana do KR, czy pochodzi z CCA – została przetestowana w doświadczeniach odmianowych przeprowadzonych na terenie naszego kraju w celu określenia długości wegetacji. Zasady prowadzenia doświadczeń PDO soi ustala COBORU wspólnie z KZPRiRB, określając liczbę i lokalizację badań oraz dobór odmian do doświadczeń. Na podstawie 2-letnich wyników zespoły PDO w poszczególnych województwach tworzą LOZ (Listę Odmian Zalecanych) z podziałem na odmiany: bardzo wczesne i wczesne, średnio wczesne, średnio późne, późne i bardzo późne.

Integrowana Produkcja soi – stosowanie przedsiewnych zabiegów uprawowych zgodnych z metodyką

Soja jest rośliną wymagającą stanowiska wolnego od chwastów oraz o uregulowanych stosunkach powietrzno-wodnych. Zabiegi uprawowe stosowane przed siewem soi można podzielić na trzy główne grupy: uprawa pożniwna wykonywana latem i wczesną jesienią, uprawa wykonywana jesienią oraz przedsiewne zabiegi wykonane wiosną. Przygotowując stanowisko do uprawy soi, należy pamiętać o staranności i terminowości. Szczegóły dotyczące poszczególnych zespołów upraw opisane są w metodyce.

Integrowana Produkcja soi – stosowanie zaszczepionego bakteriami brodawkowatymi kwalifikowanego materiału siewnego lub w kategorii standard we właściwym dla danego rejonu terminie, z adekwatną normą i parametrami siewu

Soję należy obowiązkowo wysiewać z kwalifikowanego materiału siewnego lub w kategorii standard w ogrzaną glebę (minimum 8°C), we właściwym dla danego rejonu terminie i z adekwatną normą i parametrami siewu. Nasiona należy zaszczepić bakteriami brodawkowymi, tj. dedykowaną szczepionką zawierającą bakterie Bradyrhizobium japonicum. Zakupić można gotowy i zainokulowany materiał siewny lub wykonać zabieg szczepienia we własnym gospodarstwie odpowiednim preparatem. Zaszczepienie nasion preparatem zawierającym te bakterie przyspiesza okres tworzenia brodawek korzeniowych, wpływając na przebieg symbiozy.

Inokulacja nasion soi pozwala na efektywne wiązanie azotu atmosferycznego przez rośliny. fot. M.Piśny

Integrowana Produkcja soi – odpowiednie nawożenie makro- i mikroelementami po wcześniejszej analizie zasobności gleby

Soja pobiera z gleby duże ilości składników pokarmowych, dlatego nawożenie tej rośliny powinno być obfite i jednocześnie dostosowane do wymagań pokarmowych i zasobności gleby. W związku z tym konieczne są aktualne (minimum 4-letnie) badania gleby pod kątem zawartości poszczególnych pierwiastków – głównie P, K i Mg oraz pH w celu oceny ewentualnego wapnowania. Soja dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi sama zaopatruje się w azot, niemniej na stanowiskach po zbożach oraz mniej zasobnych dodatkowa analiza N i jego ewentualne uzupełnienie jest wskazane.

Integrowana Produkcja soi – zastosowanie metod mechanicznych w powschodowym ograniczaniu zachwaszczenia

W systemie integrowanej produkcji soi wymagane jest mechaniczne powschodowe ograniczanie zachwaszczenia. Może być przeprowadzane dzięki następujących zabiegów: bronowania plantacji od fazy 3-go liścia do okresu, kiedy rośliny soi osiągną około 15 cm wysokości (soja w fazie liścieni jest bardzo wrażliwa na uszkodzenia mechaniczne) oraz zastosowania opielaczy w międzyrzędziach (w przypadku odpowiednio szerokich międzyrzędzi).

Integrowana Produkcja soi – systematyczne monitorowanie od momentu wschodów do początku dojrzewania, minimum 1 x w tygodniu, występowania chorób (askochytoza, chwościk, antraknoza, fuzarioza, septorioza oraz rdza)

Właściwa diagnoza patogenów jest kluczowa w integrowanej ochronie i produkcji roślin. najważniejsze jest prawidłowe i możliwie wczesne zidentyfikowanie problemów związanych z pojawieniem się na plantacji soi sprawców chorób. W integrowanej produkcji wymagane jest prowadzenie od momentu wschodów systematycznego monitoringu występowania chorób przynajmniej 1 raz w tygodniu. Szczegółowe informacje z tego zakresu (główne choroby soi, źródła infekcji, warunki sprzyjające rozwojowi poszczególnych chorób oraz ich cechy diagnostyczne) opisane są szczegółowo w metodyce.

Integrowana Produkcja soi – systematyczne monitorowanie od momentu wschodów do początku dojrzewania, minimum 1 x w tygodniu, występowania szkodników (szkodniki glebowe, oprzędziki, mszyce, pachówka strąkóweczka) z zastosowaniem adekwatnych metod

Monitoring szkodników ma podstawowe znaczenie w określeniu składu gatunkowego i nasilenia na plantacji. Systematyczna obserwacja uprawy umożliwia bieżącą ocenę sytuacji i w razie konieczności pozwala na szybką reakcję. Monitoring jest podstawą do wyznaczenia progów ekonomicznej szkodliwości, czyli kluczowego elementu ochrony chemicznej. Ważne jest stosowanie adekwatnych metod i narzędzi do monitorowania konkretnych gatunków szkodników soi. W integrowanej produkcji wymagane jest prowadzenie od momentu wschodów systematycznego monitoringu występowania szkodników (czy powodowanych uszkodzeń) przynajmniej 1 raz w tygodniu. Szczegółowe informacje dotyczące terminów i odpowiednich metod ich monitorowania znajdują się w metodyce.

Integrowana Produkcja soi – stworzenie odpowiednich warunków do obecności ptaków drapieżnych, tj. ustawienie tyczek spoczynkowych w ilości przynajmniej 1 szt. na każde 5 ha plantacji

W ograniczaniu drobnych ssaków (gryzoni, zajęcy) oraz ptaków skuteczne są ptaki drapieżne bytujące w pobliżu plantacji. Aby umożliwić im obserwację, należy wzdłuż plantacji co kilkadziesiąt metrów rozmieścić tyczki spoczynkowe o wysokości minimum 3 m. Jest to wymóg obowiązkowy, pomimo występowania w pobliżu plantacji np. naturalnych wzniesień, drzew, słupów energetycznych itp. Tyczki muszą być umieszczone na certyfikowanej plantacji – oczywiście w miejscu nieutrudniającym prowadzenia czynności i zabiegów.

Integrowana Produkcja soi – umieszczenie „domków” dla murarek lub kopców dla trzmieli lub innych obiektów dla owadów zapylających w ilości przynajmniej 1 szt. na każde 5 ha

Pomimo faktu, iż soja nie jest zbyt atrakcyjną rośliną dla zapylaczy, to w otaczającej agrocenozie znajdują się rośliny (w tym chwasty) stanowiące dla nich pożytek. Oprócz tego na soi występują mszyce wytwarzające pożywną dla nich spadź. Stąd konieczność dbałości o tę grupę owadów. Niemniej – zgodnie z obecną interpretacją – obowiązek umieszczania domków dla murarek i kopców dla trzmieli tyczy się całego gospodarstwa.

Integrowana Produkcja soi – uwagi:

Integrowana produkcja soi – na liście czynności i zabiegów obligatoryjnych brakuje punktu „Wykonanie co najmniej jednego zabiegu ograniczania agrofagów z wykorzystaniem biologicznego środka ochrony”. Lista powinna zostać w najbliższym czasie uzupełniona o ten wymóg – tym bardziej, iż aktualnie w ochronie soi taka możliwość istnieje.