Jak chronić jabłka przed chorobami przechowalniczymi? Skuteczne zabiegi i praktyka sadownicza

Ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi zaczyna się jeszcze w sadzie, ponieważ większość infekcji pojawia się w trakcie sezonu wegetacyjnego. Dlatego adekwatne zabiegi, terminy oraz dbałość o kondycję owoców decydują o ich jakości w chłodni. Rolnicy podkreślają, iż tylko konsekwentna profilaktyka pozwala ograniczyć straty i utrzymać trwałość jabłek do wiosny.

Największe straty związane z przechowywaniem jabłek powstają w wyniku wystąpienia chorób takich, jak: gorzka zgnilizna, brunatna zgnilizna, szara pleśń i parch przechowalniczy. Grzyby je wywołujące są obecne w sadzie w trakcie trwania sezonu wegetacyjnego i właśnie wtedy dochodzi do porażenia owoców. W okresie zbiorów objawy na owocach są niedostrzegalne lub choroba ma choćby charakter ukryty. Typowe symptomy pojawiają się zwykle po kilku, kilkunastu tygodniach przechowywania. Dlatego też ważna jest ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi jeszcze na drzewie

Ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi

Ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi staje się kluczowym elementem technologii produkcji sadowniczej, ponieważ straty spowodowane infekcjami w chłodni mogą przekroczyć choćby 20%. Grzyby takie jak Botrytis cinerea, Monilinia fructigena czy sprawca parcha jabłoni zakażają owoce w sadzie, mimo iż objawy są ukryte aż do przechowywania. Dlatego konieczne jest łączenie ochrony chemicznej, biotechnicznej i agrotechnicznej, aby utrzymać wysoką jakość handlową. Według sadowników największym problemem jest to, iż choroby rozwijają się szybko, gdy jabłka są zbyt dojrzałe, mokre lub uszkodzone.

Choroby przechowalnicze jabłek

Aby ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi była skuteczna, trzeba poznać najważniejsze patogeny występujące w sadach i chłodniach. Najczęściej straty powodują: brunatna zgnilizna, szara pleśń oraz parch przechowalniczy. Choroby te rozwijają się w ukryciu, dlatego symptomy pojawiają się dopiero po kilku tygodniach przechowywania, co utrudnia szybkie reagowanie. Sadownicy obserwują, iż zakażone owoce porażają także jabłka sąsiednie, tworząc charakterystyczne „gniazda gnilne”, które wymagają szybkiej selekcji. W praktyce oznacza to konieczność zachowania ostrożności przy zbiorze oraz podczas przechowywania, ponieważ każde uszkodzenie skórki zwiększa ryzyko infekcji.

Ochrona jabłek przed szarą pleśnią

Szara pleśń jabłek rozwija się najczęściej po chłodnej i wilgotnej pogodzie w okresie kwitnienia. Botrytis cinerea infekuje kwiaty, a następnie pozostaje ukryta w kielichu lub gnieździe nasiennym, dlatego objawy widoczne są dopiero po zbiorach. Ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi wymaga wykonania oprysków w pełni kwitnienia oraz pod koniec opadania płatków. W latach deszczowych rolnicy muszą wykonać dwa zabiegi, aby ograniczyć rozwój infekcji.

Jabłko z objawami szarej pleśni

fot. Anita Łukawska

Ważne jest również unikanie przechowywania mokrych jabłek, ponieważ wilgoć sprzyja szybkiemu rozprzestrzenianiu patogenu w chłodni. Jak podkreśla sadownik z Mazowsza: – Gdy jabłko jest choć trochę wilgotne, Botrytis „wchodzi” błyskawicznie i niszczy całe skrzynki owoców. Dlatego tak ważne jest także utrzymywanie odpowiedniej wentylacji komór przechowalniczych.

Ochrona jabłek przed brunatną zgnilizną

Brunatna zgnilizna jabłek jest wywoływana przez Monilinia fructigena, która zakaża uszkodzone owoce w trakcie sezonu. W chłodni choroba ujawnia się zwykle już w pierwszym miesiącu. Dlatego ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi obejmuje również zabiegi wykonywane latem. Rolnicy powinni opryskiwać drzewa od fazy owocu wielkości orzecha włoskiego, co 14 dni, zwłaszcza po gradobiciach.

Patogen najłatwiej wnika przez mikrouszkodzenia skórki, dlatego szybkie zabezpieczenie sadu po burzach jest konieczne. Zbyt późne zabiegi nie zatrzymają rozwoju infekcji, dlatego liczy się konsekwencja i adekwatny dobór fungicydu. W sadach, gdzie brunatna zgnilizna występuje częściej, zaleca się łączenie fungicydów chemicznych z preparatami biologicznymi.

Ochrona jabłek przed parchem przechowalniczym

Parch przechowalniczy ujawnia się na owocach w postaci małych, ciemnych plam, które pogarszają wygląd handlowy jabłek. Infekcja może trwać przez cały sezon wegetacyjny, ale największe zagrożenie pojawia się przed zbiorami. Dlatego ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi powinna uwzględniać zabiegi wykonywane na 7–14 dni przed zbiorem, gdy prognozy wskazują na wysoką presję choroby.

Na skuteczność zabiegów ochrony roślin wpływa dobór adekwatnego środka w odpowiedniej dawce, zastosowany we adekwatnym terminie.

Sadownicy korzystają w tym czasie z fungicydów systemicznych, aby zahamować rozwój plam w czasie przechowywania. Warto podkreślić, iż PIORiN zwraca uwagę na przestrzeganie etykiet stosowanych środków, ponieważ niewłaściwe dawki wpływają na bezpieczeństwo pozostałości. Ochrona przed parchem to również kontrola wilgotności powietrza oraz unikanie składowania owoców nadmiernie dojrzałych.

Zabiegi i zasady przechowywania jabłek

Aby ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi była skuteczna, trzeba zadbać nie tylko o opryski, ale także o prawidłowe przechowywanie owoców. najważniejsze jest utrzymanie optymalnej zawartości wapnia w jabłkach, co zwiększa jędrność i ogranicza podatność na infekcje. Owoce z drugiego lub trzeciego zbioru mają zwykle gorszą trwałość, ponieważ są bardziej dojrzałe i szybciej ulegają porażeniom. Rolnicy powinni również unikać przechowywania jabłek z uszkodzeniami mechanicznymi, ponieważ rany stanowią miejsca wejścia patogenów.

W chłodniach konieczne jest utrzymanie odpowiedniej temperatury, wilgotności oraz systematyczna selekcja owoców, aby usuwać jabłka wykazujące pierwsze oznaki gnicia. Warto również pamiętać, iż ARiMR wspiera inwestycje w modernizację przechowalni, co pomaga poprawić jakość przechowywania w gospodarstwach.

Ekonomia przechowywania jabłek

Ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi ma także wymiar ekonomiczny, ponieważ choćby niewielkie porażenie owoców znacząco obniża ich wartość handlową. Ceny jabłek w okresie przechowywania zwykle rosną, dlatego wielu sadowników decyduje się na dłuższe składowanie owoców. Jednocześnie koszty przechowania, obejmujące energię, utrzymanie odpowiedniej temperatury, wilgotności oraz selekcję partii, stale rosną i stanowią istotną część wydatków gospodarstwa.

Każdy procent strat spowodowany chorobami oznacza mniejszy dochód, dlatego inwestowanie w profilaktykę, prawidłowe terminy zabiegów oraz modernizację przechowalni może poprawić opłacalność produkcji. Właśnie dlatego coraz więcej sadowników łączy metody chemiczne i biologiczne z precyzyjną kontrolą warunków w chłodni.

Koszty przechowywania jabłek (orientacyjne):

1. Wynajem chłodni lub komory ULO do przechowywania jabłek najczęściej rozlicza się za skrzyniopaletę. Typowe stawki wynoszą 75–100 zł za skrzynię za sezon przechowalniczy (do zimy lub wiosny).
2. Niektóre przechowalnie stosują rozliczenie za kilogram, gdzie pierwszy miesiąc przechowywania kosztuje zwykle 8–15 groszy/kg, a kolejne miesiące oznaczają dopłatę.
3. W praktyce koszt przechowania jabłek w chłodni przez kilka miesięcy (do wiosny) może wzrosnąć o kolejne kilka lub kilkanaście złotych na skrzynio­palecie.
4. Do kosztów należy doliczyć energię elektryczną potrzebną do schłodzenia jabłek oraz utrzymania stabilnej temperatury — często jest to 0,09–0,13 zł/kg w zależności od technologii chłodni i aktualnych cen energii.

Przykłady dla sadownika

• Przy przechowywaniu 1 000 kg jabłek przez miesiąc, koszt może wynieść ok. 150 zł, jeżeli energia i opłaty są na średnim poziomie.
• Skrzynia 300 kg przy koszcie 90 zł za sezon oznacza wydatek ok. 0,30 zł/kg.
• W przypadku dłuższego przechowywania (do wiosny) realne koszty — energia, wynajem, obsługa, straty — mogą łącznie wynosić 0,30–0,50 zł/kg owoców.

Wnioski ekonomiczne dotyczące przechowania jabłek po zbiorach

• Koszt przechowania jabłek jest dziś jednym z najważniejszych czynników wpływających na opłacalność produkcji.
• Gdy cena skupu jest niska, koszt przechowywania może pochłonąć znaczną część marży, a choćby przewyższyć opłacalność długiego magazynowania.
• Przy wyższych cenach rynkowych opłaca się utrzymać jabłka w chłodni dłużej, ale tylko wtedy, gdy straty spowodowane chorobami są minimalne.
• Stąd tak ważne są: czystość owoców, adekwatny termin zbioru, skuteczna ochrona, dobra wentylacja i utrzymanie parametrów ULO.

Podsumowanie – skuteczna ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi

Skuteczna ochrona jabłek przed chorobami przechowalniczymi wymaga połączenia ochrony chemicznej, biologicznej oraz odpowiedniej agrotechniki. Owoce należy zabezpieczać już od kwitnienia, a następnie monitorować ryzyko infekcji w okresie przedzbiorczym. Duże znaczenie mają warunki przechowywania, ponieważ wilgoć i uszkodzenia przyspieszają rozwój patogenów. Ochrona obejmuje także adekwatny wybór fungicydów, przestrzeganie etykiet oraz dbałość o jakość owoców podczas zbioru. Dzięki temu sadownicy ograniczają straty i zwiększają trwałość jabłek aż do wiosny.