Wieś przełamuje monopol miast. Europejska prowincja ma potencjał [RAPORT]

Najnowsze dane Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej (JRC) pokazują, iż regiony wiejskie w Europie stają się centrami innowacji, wykazując dynamikę przedsiębiorczości przewyższającą choćby duże miasta.

Choć 76 proc. unijnych startupów w 2024 roku zlokalizowano w miastach, a jedynie 6 proc. na obszarach wiejskich, dane JRC ujawniają wyjątkowe przypadki. Regiony takie jak Val-d’Oise we Francji, Alb-Donau-Kreis w Niemczech czy prowincja Imperia we Włoszech notują udział startupów znacznie przewyższający krajową średnią w stosunku do liczby ludności.

„Pokazuje to, jak regiony wiejskie mogą wspierać innowacyjną działalność przy odpowiednich warunkach lokalnych”, podkreślają autorzy raportu JRC.

„Stereotypowe wyobrażenie o przedsiębiorstwach skupionych wyłącznie na rolnictwie przestaje się sprawdzać”, zwracają uwagę.

Choć startupy wiejskie rzeczywiście osiągają przewagę głównie w sektorze agri-food, to na wsiach rozwijają się również branże transportowa, energetyczna oraz zaawansowanych technologii, w tym robotyki i półprzewodników.

Co warte podkreślenia, regiony wiejskie odpowiadają za ponad 11 proc. wszystkich unijnych startupów w dziedzinie robotyki. Jest to wynik znacznie przekraczający ich udział w całym ekosystemie startupowym.

Rumunia i Estonia liderami przedsiębiorczości

Wskaźnik tworzenia nowych przedsiębiorstw pokazuje dodatkowy potencjał niektórych obszarów wiejskich. W 2022 roku średni wskaźnik powstawania firm w regionach miejskich wyniósł 10,1 proc., a na obszarach wiejskich 8,7 proc.

Niektóre regiony wiejskie znacznie przekroczyły jednak średnią UE (9,4 proc.): Lääne-Eesti w Estonii osiągnęło 17 proc., a Giurgiu w Rumunii – 16,2 proc. Łącznie 59 wiejskich regionów w Estonii, Rumunii, Węgrzech, Chorwacji, Polsce i Finlandii wykazało wskaźniki wyraźnie powyżej średniej unijnej.

Liderem w Europie wśród obszarów wiejskich okazał się szwedzki region Jämtland. W 2022 roku wskaźnik wyniósł tam 21,2 proc., podczas gdy średnia dla regionów wiejskich wynosiła 8,2 proc., a średnia miejska 10,1 proc.

Raport JRC wskazuje, iż „przedsiębiorcza dynamika Jämtlandu wydaje się wynikać z kombinacji sprzyjających warunków lokalnych, w tym jednej z najgęstszych w Szwecji sieci centrów coworkingowych i edukacyjnych, dynamicznych klastrów, silnej kultury spółdzielczej, aktywnych lokalnych grup rozwojowych oraz inicjatyw wspierających uczenie się przez całe życie i rozwój kompetencji”.

Inwestycje i polityka wspierają rozwój

Komisja Europejska w latach 2021–2024 przeznaczyła ponad 250 mln euro na ponad 60 projektów innowacyjnych na obszarach wiejskich w ramach programu Horyzont Europa. Działania te wpisują się w długoterminową wizję UE dla wsi, mającą na celu stworzenie do 2040 roku silniejszych, lepiej połączonych i prosperujących regionów.

Eksperci JRC wskazują, iż najważniejsze dla rozwoju innowacyjnych ekosystemów są inwestycje w ukierunkowane programy rozwoju umiejętności dostosowane do lokalnych potrzeb gospodarczych, poprawa dostępu do finansowania, redukcja obciążeń administracyjnych oraz rozwój infrastruktury cyfrowej i transportowej.

Wyzwania pozostają

Mimo pozytywnych przykładów eksperci ostrzegają przed uproszczonymi narracjami o zapaści wsi. Obszary wiejskie, obejmujące ponad 75 proc. powierzchni UE i zamieszkiwane przez około 30 proc. populacji, wciąż zmagają się z odpływem ludności, deficytami infrastrukturalnymi i lukami w polityce.

Krytycy zwracają uwagę, iż polityki innowacyjne UE nie zawsze uwzględniają wymiar terytorialny i nie zapewniają równego dostępu do funduszy oraz struktur wsparcia dla regionów peryferyjnych. Dodatkowo niedostateczny pozostaje wkład kobiet w innowacje wiejskie, co dokumentuje projekt FLIARA, rejestrując 200 innowacyjnych praktyk prowadzonych przez kobiety w 10 krajach.

European Startup Village Forum, koordynowane przez JRC, ma na celu generowanie dowodów na temat czynników napędzających innowacje i przedsiębiorczość w wiejskiej Europie oraz łączenie decydentów, praktyków i lokalnych społeczności w celu kształtowania działań wspierających lokalną przedsiębiorczość innowacyjną.