Jak ograniczyć skutki suszy, stresu termicznego i słonecznego roślin sadowniczych?

Upalna i bezdeszczowa pogoda na przełomie wiosny i lata br. dla sadowników oznacza trudny okres. Mianowicie stres wodny, termiczny i słoneczny zagrażają jakości i ilości plonu. Nasz ekspert radzi, jak ograniczyć skutki suszy, gdy owocowanie drzew i krzewów jest już w pełni.

Wielotygodniowa susza glebowa i atmosferyczna powodują poważne problemy w gospodarstwach sadowniczych. Ponadto zapowiadana jest niedługo fala upałów. Można jeszcze zabezpieczyć rośliny sadownicze przed negatywnym wpływem tych czynników. Dowiedz się, jak można wykonując zabiegi jeszcze dzisiaj, tj. w pierwszych dniach lipca 2025 ograniczyć skutki suszy, upałów i nadmiernego nasłonecznienia w sadach i na plantacjach.

Dlaczego susza jest tak groźna dla sadów i plantacji?

Między innymi jabłonie, grusze, śliwy, brzoskwinie, morele, borówki, maliny znajdują się w fazie wzrostu owoców. Podczas gdy czereśnie, wiśnie, porzeczki są na końcowym etapie dojrzewania. Tymczasem brak opadów, silne nasłonecznienie wpływaj negatywnie na wielkość owoców, jędrność, zawartość cukrów i trwałość pozbiorczą. Dodatkowo wzmożone promieniowanie słoneczne powoduje oparzenia skórki. Natomiast wysoka temperatury ogranicza fotosyntezę.

W warunkach braku opadów rośliny sadownicze wchodzą w fazę stresu fizjologicznego. Skutki są wielotorowe:

• niedobór wody w glebie hamuje pobieranie składników mineralnych,
• dochodzi do zahamowania wzrostu owoców, szczególnie u odmian późnych,
• możliwe jest opadanie owoców i liści, gdyż w ten sposób poprzez „aborcję” drzewa próbują ograniczyć transpirację,
• obniżona jest odporność roślin na patogeny, szczególnie w okresie po ewentualnych opadach,
• obserwujemy oparzenia słoneczne owoców, głównie od południowo-zachodniej strony korony.

Konsekwencją mogą być nie tylko niższe plony, ale także gorszy materiał handlowy i obniżenie wartości ekonomicznej produkcji.

Pogoda w najbliższych dniach zwiększy stres roślin sadowniczych

Tymczasem w najbliższych dnia, tj. od połowy 27. tygodnia roku 2025 do połowy 28. tygodnia według prognoz IMGW nadciągnie nad Polskę fala upałów.

Prognoza termiczna na 10 kolejnych dni lipca 2025 r.

fot. zrzut ekranu/IMGW

Zachmurzenie w dniach wskazanych na powyższych mapach będzie zerowe lub minimalne. Jednocześnie do 7 lipca prognozy nie przewidują opadów deszczu.

Klimatyczny Bilans Wodny w drugiej dekadzie czerwca 2025 r. Skoro w trzeciej dekadzie czerwca opady nie występowały, stan na dzisiaj pozostało gorszy

fot. zrzut ekranu/IMGW

Ponadto jak wskazuje Instytut, temperatura gruntu wzrośnie lokalnie choćby do 42°C. Przy obecnym stanie gruntu, susza glebowa będzie coraz większa. Już dzisiaj Klimatyczny Bilans Wodny dla całej Polski jest zatrważający.

Jak ograniczyć skutki suszy w sadownictwie — działania profilaktyczne

Aby złagodzić skutki deficytu opadów i wysokiej temperatury, warto podjąć działania w kilku obszarach.

Nawadnianie — oszczędne, ale skuteczne i w odpowiedniej porze dnia

W sadach i na plantacjach wyposażonych w nawadnianie uruchamiamy systemy kroplowe wczesnym rankiem lub wieczorem. Po pierwsze umożliwiają one skoncentrowane podlewanie bezpośrednio w obręb systemu korzeniowego. W efekcie minimalizujemy straty wody. Ponadto uzyskujemy stopniowe nawadnianie bryły korzeniowej i nie dochodzi do spływów powierzchniowych. Po drugie poprzez podawanie wody w tych porach dnia redukujemy jej parowanie.

Poza tym należy mieć świadomość, iż na skutek zwilżenia powierzchnia gruntu ciemnieje. Skutkiem czego jest absorbowanie przez nią więcej promieni słonecznych. Ostatecznie w ciągu dnia dochodzić może do jeszcze większego nagrzania gleby i uszkodzenia systemu korzeniowego, szczególnie młodych roślin. Dlatego ograniczajmy podlewanie, choćby kroplowe w ciągu dnia.

Utrzymanie wilgotności gleby poprzez ściółkowanie

Zastosowanie ściółki (zrębki, słoma, trociny, agrowłóknina) wokół krzewów i pni drzew ogranicza parowanie i poprawia mikroklimat przy strefie korzeniowej. Na plantacjach jagodowych i młodych nasadzeniach drzew ściółkowanie to zabieg wręcz obowiązkowy. Można wykorzystać także np. skoszoną trawę, pozostawiając ją pod drzewami, choćby okrywając nią rzędy.

Ochrona przed słońcem i upałem

W przypadku sadów lub plantacji uzbrojonych w konstrukcje warto rozciągnąć siatki cieniujące, także zasłony boczne. Ponadto w kwaterach odmian wrażliwych warto zastosować preparaty wapniowe lub glinkę kaolinową. Odbijają one promieniowanie i chronią owoce przed oparzeniami.

Jak ograniczyć skutki suszy, ciepła i nadmiernego nasłonecznienia? Między innymi biała powierzchnia preparatów wapniowych lub glinki kaolinowej odbija promienie, przeciwdziałając poparzeniom słonecznym owoców i liści

fot. Katarzyna Kupczak

Działania interwencyjne — zabezpieczenie fitosanitarne sadów i plantacji

Ważne, aby zastosować w sadach jeszcze dzisiaj, najpóźniej jutro, tj. 2 lipca, zanim zapanują upały, preparaty zwiększające odporność roślin na wszelkiego rodzaju stres. Trzeba to zrobić, zanim roślina samoistnie ograniczy transpirację, zamknie aparty szparkowe. Najlepiej przeprowadzić ten zabieg niezwłocznie, po zachodzie słońca, gdy trochę się ochłodzi.

Rekomenduję zastosowanie w najbliższych godzinach sprawdzonego Asahi SL, mającego szerokie spektrum zastosowania w różnych uprawach ogrodniczych w tym sadowniczych. Można zabieg ten połączyć z ochroną zapobiegawczą fungicydową, która również powinna być w tym okresie stosowana. Asahi jest praktycznie mieszalny z wszystkim stosowanym w tej chwili w praktyce substancjami kontaktowymi, w tym oczywiście z kaptanem. Byłoby to dobre rozwiązanie szczególnie chroniące szereg roślin sadowniczych przed mączniakami prawdziwymi — radzi użytkownikom naszego portalu Arkadiusz Sławiński, ekspert sadowniczy z firmy UPL.

Profilaktyczny odnawiający zabieg fungicydowy (środkami kontaktowymi) jest wskazany dodatkowo dlatego, iż takim silnym upałom często nieoczekiwanie towarzyszą nawałnice, gradobicia, itp. A osłabione stresem wodnym i termicznym roślin są wówczas bardzo podatne na infekcje pobudzonymi wilgocią uaktywniającymi się patogenami.

Po nagłych opadach (jeśli wystąpią) należy bezzwłocznie zastosować środki ochrony roślin przeciwko patogenom grzybowym (szara pleśń, brunatna zgnilizna).

Ponadto susza może prowadzić do pękania owoców, co ułatwia infekcję. Zabiegi powinny być zatem wykonane prewencyjnie.

Kolejne zabiegi — niezwłocznie po ustaniu upałów

Po ustaniu upałów, gdy temperatura spadnie poniżej 25°C, czyli chociaż jednego czynnika stresowego, gdyż nie ma pewności, czy możemy spodziewać się w najbliższych dniach opadów, warto powtórzyć zabieg preparatem antystresowym.

Zabieg Asahi po ustąpieniu stresu będzie miał zadanie biostymulujące, żeby przywrócić aktywność roślin do działania. Warto go wykonać jednocześnie podając roślinom preparaty aminokwasowe czy na bazie alg. Dostarczymy roślinom w ten sposób dodatkowo energii do produkcji białek, generalnie — masy organicznej. Ponadto wpłyniemy stymulująco na wzrost komórek — wyjaśnia zasadność zabiegu Sławiński.

Warto więc w najbliższych dniach zadbać o stan roślin sadowniczych, zarówno drzewiastych, jak i krzewów jagodowych. Bez wątpienia takie działania wpłyną pozytywnie na jakość owoców, a może choćby zadecydują o ich utrzymaniu na roślinie. Generalnie, w obecnym sezonie wszystko wskazuje na to, iż owoce będą rekordowo drogie, szczególnie te deserowe. Dlatego zalecamy zainwestowanie w jakość już dzisiaj, aby nadawały się, chociażby do długiego przechowania.