Najgroźniejsze choroby soi – warto je znać

Soja podobnie jak wiele innych roślin uprawnych, narażona jest na różne czynniki chorobotwórcze, które mogą wpłynąć na plonowanie oraz pogorszyć parametry jakościowe zebranych nasion.

Stopień porażenia soi chorobami w poszczególnych latach uzależniony jest zwykle od co najmniej kilku czynników, do których należy zaliczyć: odmianę, warunki pluwio-termalne panujące w trakcie wegetacji, rejon uprawy, fazę rozwojową soi, zastosowanie lub brak płodozmianu, sposób uprawy gleby oraz zabiegi agrotechniczne. Niektóre choroby wywoływane przez różne patogeny mogą występować już w początkowych fazach rozwojowych a inne mogą pojawiać się w późniejszych fazach rozwojowych, np. aż do fazy zaawansowanej dojrzałości nasion soi. zwykle są to choroby pochodzenia grzybowego, które porażają korzenie, łodygę, liście, strąki oraz nasiona. Dlatego aby skutecznie ograniczyć te czynniki chorobotwórcze należy je odpowiednio wcześniej rozpoznać i wdrożyć we właściwym momencie efektywną ochronę fungicydową.

Choroby mogące wystąpić niezależnie od fazy rozwojowej soi

Colletotrichum sp. jest to grupa patogenów wywołujących antraknozę, głównie liści i strąków soi. Pierwsze zmiany chorobowe mogą pojawić się bardzo wcześnie, bo już w fazie siewki w postaci brunatnoczerwonych punkcików na liścieniach i pierwszej parze liści. Choroba najgroźniejsza jest w momencie wystąpienia objawów na strąkach na których widoczne są brunatne nieco wklęsłe plamy o zaokrąglonym kształcie. Porażane strąki są zniekształcone, skarłowaciałe i przebarwiają sią na kolor brunatno-czarny. Ponadto objawy chorobowe mogą być widoczne również na ogonkach liściowych i na pędzie głównym pędach bocznych. Źródłem zakażenia najczęściej są nasiona, resztki pożniwne, zbyt duża obsada, silne zachwaszczenie, wysoka wilgotność powietrza i gleby oraz temperatura powietrza w przedziale 20-35^oC w fazie zawiązywania strąków.

Ascochyta sp. jest to najczęściej kilka patogenów powodujący chorobę o nazwie askochytoza, której objawy chorobowe obserwowane są na liściach i strąkach w postaci ciemnobrunatnych plam z charakterystyczna ciemną obwódką i jaśniejszym środkiem. Początkowo przebarwienia te są niewielkie, natomiast w miarę rozwoju powiększają się, co skutkuje pojawieniem się czarnych, drobnych punkcików zwanych piknidiami, z których uwalniają się do środowiska zarodniki. Źródłem zakażenia są głównie porażone nasiona, resztki pożniwne i gleba. Rozwojowi i rozprzestrzenianiu się tej choroby sprzyja temperatura powietrza pomiędzy 20-24°C, duża wilgotność gleby oraz bardzo wysoka wilgotność powietrza (powyżej 90%).

Septoria glycines jest to patogen odpowiedzialny za brązową plamistość liści soi, tzw. septoriozę. Pierwsze objawy w postaci nieregularnych, ciemnobrązowych plam z żółtą nieregularną otoczką pojawiają się zwykle na starszych czyli dolnych liściach a w miarę rozwoju czynnika chorobotwórczego, również na najmłodszych czyli górnych liściach. Porażone liście żółkną a następnie zasychają i opadają, przez co zmniejsza się powierzchnia asymilacyjna roślin soi. Silnie porażone rośliny, bardzo często przedwcześnie zamierają a przez to uzyskany plon nasion jest gorszej jakości i bardzo wyraźnie ograniczony. Głównym źródłem zakażenia są resztki pożniwne, na których zimują formy przetrwalnikowe tego patogena. Chorobie sprzyjają bardzo wysoka wilgotność powietrza (85-90%) i temperatura powietrza w przedziale 20-25°C, duże zagęszczenie łanu wynikające z niewłaściwej obsady oraz silne zachwaszczenie, głównie tzw. wtórne.

Peronospora manshurica jest to grzyb powodujący mączniaka rzekomego soi. Objawy chorobowe widoczne są głównie na liściach. Młodsze liście są bardziej podatne na mączniaka rzekomego niż starsze. Objawy porażenia widoczne są początkowo na górnej części młodych liści w postaci niewielkich plamek barwy jasnozielonej lub jasnożółtej, które wraz z dalszym rozwojem choroby zwiększają swoją powierzchnię. Środek plam ostatecznie staje się brązowy i otoczony jest żółtozieloną obwódką. W trakcie wystąpienia sprzyjających warunków wilgotnościowych na powierzchni liści można zaobserwować zarodniki koloru szarego lub jasnopurpurowego. Z kolei na spodniej stronie liści widoczne są rozmyte, szare mączyste kępki. Patogen ten może również zainfekować strąki, które nie wykazują żadnych objawów zewnętrznych, jednak ich wnętrze staje się białe i z czasem częściowo lub całkowicie pokrywa powłoką zarodników. Głównym źródłem infekcji są porażone nasiona oraz resztki roślinne i gleba. Natomiast intensywnemu rozwojowi choroby sprzyja temperatura powietrza w zakresie 10-27°C (natomiast w temperaturze powyżej 30^oC następuje zahamowanie rozwoju) i bardzo wysoka wilgotność powietrza i gleby.

Botrytis cinerea jest to patogen odpowiedzialny za powstawanie i rozwój szarej pleśni na roślinach soi. Na porażonych częściach roślin, występują sinozielone plamy z charakterystycznym szarym nalotem. Zainfekowane pędy i liście roślin soi gwałtownie zasychają i zamierają. Natomiast porażenie strąków może spowodować ich opadanie lub przedwczesne otwieranie się i osypywanie nasion. Zainfekowane miejsca najczęściej pokrywa szary nalot, na którym tworzą się sklerocja, będące formą przetrwalnikową tego patogenu. Głównym źródłem infekcji są porażone nasiona oraz resztki roślinne i gleba. Chorobie sprzyja temperatura powietrza w przedziale 10-18°C, bardzo wysoka wilgotność gleby i powietrza (powyżej 90%) oraz zagęszczony łan i silne zachwaszczenie wtórne.

Choroby których objawy mogą wystąpić w fazie kwitnienia soi

Fusarium oxysporum jest to jeden z głównych patogenów grzybowych odpowiedzialnych za powstanie choroby o nazwie fuzaryjne więdnięcie lub fuzarioza naczyniowa soi, który atakuje wiązki przewodzące w tkankach, umiejscowionych głównie w pędach bocznych, ogonkach liściowych czy szypułkach. W porażonych tkankach proces przewodzenia substancji jest mocno utrudniony, co prowadzi do zahamowania wzrostu roślin, zwijania się liści, więdnięcia kwiatostanów, a przez to do nie zawiązywania sią strąków. Wyraźne objawy porażenia, pojawiają się najczęściej w okresie intensywnego kwitnienia, co wyraźnie jest widoczne w okresie końca czerwca aż do połowy lipca. Głównym źródłem zakażenia są porażone nasiona, resztki pożniwne oraz nadmiernie uwilgocona gleba. Chorobie sprzyja wysoka wilgotność powietrza i temperatura gleby w granicach 25-28°C.

Zdrowa. kwitnąca soja, fot. T. Sekutowski

Cercospora sojina jest to grzyb wywołujący chorobę zwaną chwościkiem soi lub cerkosporiozą. Objawy chorobowe w postaci drobnych plam z jasnym środkiem i ciemną obwódką, ujawniają się w okresie początku kwitnienia roślin soi, chociaż sam proces zakażenia następuje już 2-3 tygodnie wcześniej w formie utajonej. W miarę rozwoju choroby plamy zlewają się ze sobą tworząc nieregularne kształty głównie na liściach ale mogą pojawić się również na łodygach i strąkach. Głównym źródłem zakażenia są porażone resztki roślinne oraz w mniejszym stopniu gleba. Chorobie sprzyja ciepła i wilgotna gleba oraz temperatura powietrza w przedziale 15-30^oC.

Phakopsora pachyrhizi grzyb powodujący rdzę liści soi. Objawy w postaci małych, brązowych lub czerwonobrązowych plamek zauważalne są najczęściej w okresie kwitnienia, najpierw na dolnych partiach liści, w pobliżu ogonków liściowych. Następnie w miarę postępowania choroby, przybywa wypukłych plam, tzw. urediniów, wypełnionych żółto-brązowymi urediniosporami, które opanowują pozostałe liście, głównie te znajdujące się wyżej. Rośliny soi, wolniej rosną i słabiej się rozwijają, a porażone liście przedwcześnie zasychają i opadają przez co plon nasion jest bardzo wyraźnie ograniczony. Źródłem infekcji są porażone resztki roślinne zawierające przetrwalniki grzyba, tzw. teliospory. Natomiast samej chorobie sprzyja temperatura powietrza w zakresie 20-25°C oraz wysoka wilgotność gleby i powietrza.

Sclerotinia sclerotiorum jest to polifagiczny patogen, odpowiedzialny za zgniliznę twardzikową soi. Objawy chorobowe widoczne są pod postacią białoszarych plam, które pojawiają się w dolnych częściach pędu roślin w czasie kwitnienia lub przed samym zbiorem nasion soi. Na plamach tworzy się biała, watowata grzybnia, a w niej w miarę rozwoju choroby uwidaczniają się formy przetrwalnikowe czyli czarne sklerocja, które uwalniają się i osypują do gleby podczas zbioru nasion soi. Szkodliwość tego patogenu polega na tym iż przerastając tkanki do wnętrza pędu, hamuje dopływ asymilatów do pozostałej części rośliny, co najczęściej prowadzi do jej przedwczesnego zamierania. Głównym źródłem infekcji jest gleba zanieczyszczona przetrwalnikami grzyba (sklerocjami). Chorobie sprzyja wczesny siew, zbyt duża obsada, wysoka wilgotność gleby i powietrza (powyżej 85%) oraz temperatura powietrza zawierająca się w przedziale 12-24°C.

Choroby których objawy mogą wystąpić w fazie zawiązywania strąków soi

Fusarium sp. jest to najczęściej kilka czynników patogenicznych, powodujących chorobę zwaną fuzaryjnym brunatnieniem strąków. Objawy chorobowe pojawią się najczęściej w fazie zawiązywania strąków, tj. na początku sierpnia pod postacią suchej zgnilizny . Porażone strąki są słabo rozwinięte i posiadają zabarwienie brązowawe. Przy bardzo silnym porażeniu, grzybnia przerasta wnętrze strąka przedostając się do nasion, które nie w pełni się wypełniają (zdrobnienie nasion) a przez to pozostają płaskie, wysuszone z rozlanymi nieregularnymi ciemnobrązowymi plamami na powierzchni. Głównym źródłem infekcji są nasiona oraz w mniejszym stopniu resztki pożniwne i gleba. Chorobie sprzyja wysoka wilgotność gleby i powietrza oraz temperatura powietrza w zakresie 25-28°C.

Cercospora kikuchii jest to grzyb powodujący chorobę o nazwie purpurowa cerkosporioza soi. Objawy porażenia uwidaczniają się wyraźnie w fazie zawiązywania strąków. Pierwsze objawy porażenia widoczne są na szczycie liści (od wierzchołka oraz brzegów) pod postacią purpurowych drobnych plamek. Plamy te mogą również pojawiać się na strąkach i nasionach. Głównym źródłem zakażenia są porażone resztki roślinne. Chorobie sprzyja wysoka wilgotność gleby i temperatura powietrza wynosząca 25-28°C.

O tym, jak zwalczać najważniejsze choroby soi, już jutro.