Odmiany jęczmienia ozimego – wyniki PDO 2025 i najnowsze hity z Krajowego Rejestru!

12 godzin temu

Zdjęcie: Odmiany jęczmienia ozimego

W nadchodzącym sezonie do dyspozycji plantatorów będą aż 52 odmiany jęczmienia ozimego, znajdujące się w Krajowym rejestrze. Jest on coraz częściej wybierany przez polskich rolników ze względu na wysokie plony, odporność na choroby i tolerancję na suszę. W 2024 roku powierzchnia jego uprawy przekroczyła 420 tys. ha.

Jęczmień ozimy oferuje wiele zalet – wysoką plenność, odporność na choroby i wyleganie oraz dobrą zimotrwałość. To także gatunek odporny na suszę, co w warunkach coraz częstszych niedoborów wody w Polsce ma duże znaczenie. Jako iż najwcześniej rozpoczyna wiosenną wegetację, efektywnie wykorzystuje wodę zgromadzoną zimą. W Polsce uprawiany jest głównie na cele paszowe i konsumpcyjne, a w mniejszym stopniu także na potrzeby browarnictwa. W ostatnich latach jego popularność systematycznie rośnie – powierzchnia zasiewów zwiększa się z roku na rok.

Krajowy rejestr daje wybór

Wybór odmiany jęczmienia ozimego jest duży, gdyż w Krajowym rejestrze możemy znaleźć w tej chwili 52 kreacje. Większość stanowią odmiany wielorzędowe pastewne (40). Znacznie mniej jest odmian dwurzędowych (12), a wśród nich dwie o typie browarnym. Zdecydowana większość odmian jęczmienia ozimego pochodzi z hodowli zagranicznych (87%).

W roku 2025 trzy nowe odmiany jęczmienia ozimego zostały pozytywnie zaopiniowane przez Komisję ds. rejestracji odmian, jednak ze względów formalnych – tj. brak pełnych dwuletnich wyników badań OWT (odrębność, wyrównanie, trwałość) – nie były one zarejestrowane w zwyczajowym terminie. Jesienią 2025, po uzyskaniu pozytywnych wyników OWT odmiany te mogą zostać wpisane do KR. Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych każdego roku przeprowadza badania zgłoszonych odmian, a najlepsze wpisywane są do Krajowego rejestru odmian. Odmiany po zarejestrowaniu badane są dodatkowo w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO).

Doświadczenia na dwóch poziomach

Doświadczenia z jęczmieniem ozimym prowadzone są na dwóch poziomach agrotechniki: przeciętnym – a1 i wysokim – a2. Wysoki poziom agrotechniki wyróżnia się zwiększonym o 40 kg/ha w stosunku do przeciętnego poziomu nawożeniem azotowym, stosowaniem dolistnych preparatów wieloskładnikowych, ochroną przed wyleganiem i chorobami. Otrzymane wyniki plonowania dają dobry obraz zachowania się odmian w naszych warunkach klimatyczno-glebowych – zarówno w poszczególnych regionach, jaki i średnio w całym kraju.

Zalecane odmiany jęczmienia ozimego

Odmiany jęczmienia ozimego, które potwierdzają wysoki plon, w kolejnych latach zostają wpisane na Listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze województw (LOZ). Wśród rekomendowanych do uprawy na rok 2025 znalazły się aż 24 odmiany jęczmienia ozimego.Pośród nich znaleźć można aż 6 odmian dwurzędowych, choć zdecydowaną większość stanowią wielorzędowe. Większość na liście to odmiany nowe, rejestrowane w ostatnich latach. Rekordziści – jak KWS Morris Julia czy Teuto – zalecani są do uprawy w większości województw (11–12). Tytuł lidera straciła natomiast odmiana Jakubus, która aktualnie zalecana jest do uprawy zaledwie w 4 województwach. Natomiast odmiany, które najdłużej utrzymują się na liście, to popularna na Lubelszczyźnie odmiana Zenek oraz zalecana do uprawy w Małopolsce odmiana KWS Kosmos.

Plony nieco niższe

Plony jęczmienia ozimego w roku 2024 były znacznie niższe niż w latach poprzednich. Średni plon ziarna odmian wzorcowych (Jakubus, KWS Morris i Teuto) na przeciętnym poziomie agrotechniki wyniósł 78,6 dt z ha i był on o przeszło 12 dt z ha niższy niż w ubiegłym roku. Na wysokim poziomie agrotechniki plon wyniósł 94,3 dt z ha, o 9 dt z ha mniej niż przed rokiem. Najlepsze odmiany spośród przedstawionych, które uzyskały średnie plony powyżej 90 dt z ha (a1), to odmiany nowsze – Julia, Winnie, Teuto, RGT Mela, Lady, KWS Exquis i SU Midnight. Niższe plony mogły być wynikiem wielu czynników, takich jak zmiany klimatyczne, niedobory wody, choroby roślin czy szkodniki przenoszące wirus BYDV.

Odporność jęczmienia rośnie

Hodowcy jęczmienia ozimego dokładają starań, aby uzyskać nie tylko jak najwyższy plon, ale również dobrą odporność na choroby oraz wyleganie. W minionym roku zaobserwowano silne porażenie przez patogeny powodujące choroby grzybowe. W dużym nasileniu wystąpiły rdza jęczmienia i plamistość siatkowa, przy czym dla rdzy odnotowano najsilniejsze porażenie. Najrzadziej jęczmień porażony był przez rynchosporiozę, a pleśń śniegowa wystąpiła w minionym sezonie tylko na 1 doświadczeniu.

Uwaga na wirusy

Zagrożeniem dla jęczmienia są również choroby wirusowe, w tym głównie wirus żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV), który w minionym sezonie wegetacyjnym spowodował duże straty w uprawie tego gatunku. Silne porażenie roślin miało decydujący wpływ na obniżenie poziomu plonowania w niektórych punktach doświadczalnych i spowodowało dyskwalifikację tych doświadczeń. Jest to najgroźniejsza choroba wirusowa przenoszona przez mszyce. Ponieważ nie ma możliwości zwalczania samego wirusa, należy szczególnie dokładnie obserwować rośliny jęczmienia i zwalczać szkodniki – zwłaszcza mszyce – jak tylko się pojawią.

Wyleganie roślin

Na wielkość plonu wpływa także zjawisko wylegania. Występuje ono głównie przy intensywnym nawożeniu i niekorzystnych warunkach pogodowych jak obfite ulewy i wiatr. Wśród zbóż jęczmień ozimy charakteryzuje się mniejszą odpornością na wyleganie ze względu na delikatną budowę źdźbła. Tym bardziej należy więc wybierać odmiany jęczmienia ozimego o sprawdzonej odporności na wyleganie i bardziej sztywnej słomie. Większą odporność wykazują odmiany krótsze oraz dwurzędowe

Zmiany klimatyczne sprzyjają

Bardzo ważną cechą jest zimotrwałość jęczmienia ozimego. Zawsze była ona największym mankamentem tego gatunku w naszych warunkach klimatycznych. Jęczmień jest szczególnie podatny na wymarzanie, dlatego w badaniach COBORU traktowany jest łagodniej niż pozostałe gatunki (stosowane są łagodniejsze kryteria oceniania i mniejszy stres termiczny). Stąd jego wyniki są nieporównywalne z ocenami odmian pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego. Jednak cieplejsze zimy, które występują w ostatnich latach, sprzyjają uprawie tego gatunku i zmniejszają ryzyko wymarznięć i strat roślin.

Plantacje nasienne

Według danych PIORiN, powierzchnia plantacji nasiennych z jęczmieniem ozimym zwiększyła się w porównaniu do lat wcześniejszych i w roku 2024 wyniosła 6,1 tys. ha. Zwiększył się również nieznacznie udział odmian z Krajowego rejestru. Stanowią one w tej chwili 62% powierzchni wszystkich rozmnażanych w Polsce odmian. Pozostałe to odmiany jęczmienia ozimego z katalogu wspólnotowego CCA, które dostępne są na polskim rynku, jednak nie były badane w naszych warunkach klimatyczno-glebowych i brak informacji na temat ich przydatności do uprawy w Polsce. Spośród zarejestrowanych największy udział w nasiennictwie miały odmiany wielorzędowe pastewne: Jakubus (14,3%), KWS Kosmos (10,3%), SU Midnight (6,5%) a z grupy odmian dwurzędowych – Aleksandra (4,2%) oraz SU Laubella (3,7%).