6 godzin temu
Uprawa rzepaku ozimego zaliczana jest do jednych z najtrudniejszych a zarazem najbardziej angażujących siły i środki. Mimo trudu jaki muszą podjąć plantatorzy, roślina ta chętnie ,,zapraszana’’ jest na polskie pola. Środków dedykowanych do ochrony rzepaku przed agrofagami jest coraz mniej, sytuacja ta dotyczy również tych wykorzystywanych do przygotowania plantacji do zbioru. Można, jednak, wykorzystać do tego celu inne dostępne metody.
Przygotowanie plantacji do zbioru to element produkcji, który odgrywa istotną rolę w uprawie rzepaku. Nieodpowiednie przygotowanie może generować znaczne straty, a w niektórych przypadkach choćby brak opłacalności produkcji. Nadrzędnym celem przygotowania rzepaku do zbioru jest ograniczenie strat oraz uzyskanie nasion o odpowiedniej wilgotności.
Efekt ten można uzyskać różnymi metodami, które w ostatnich latach uległy znacznym zmianom. Rodzaj stosowanych metod uzależniony jest od rodzaju zbioru ‒ jedno- lub dwuetapowego. Zbiór dwuetapowy powszechnie stosowano w drugiej połowie XX wielu. Wraz z rozwojem technologii oraz coraz powszechniej stosowanych środków ochrony roślin, metoda ta została wyparta przez zbiór jednoetapowy. Główną substancją czynną wykorzystywaną do przygotowania plantacji do zbioru był dikwat. Po jego wycofaniu rolnicy postawili na glifosat. Jednak i tej substancji nie wolno w tej chwili stosować w celu przygotowania rzepaku do zbioru. Dlatego proces ten ulega kolejnym znacznym modyfikacjom, z coraz częstszym powrotem do zbioru dwuetapowego włącznie.
Optymalny moment na zbiór rzepaku
Zbiór rzepaku najczęściej wykonywany jest jednoetapowo, czyli z pnia. Można go rozpocząć, gdy nasiona osiągną dojrzałość pełną. W tej fazie nasiona na pędzie głównym są czarne z połyskiem oraz charakteryzują się wilgotnością ok. 15%. Natomiast nasiona w łuszczynach na rozgałęzieniu muszą być w 90‒95% wybarwione. Taka wilgotność nasion nie pozwala jednak na długie magazynowanie uzyskanego surowca. Dlatego plantatorzy rzepaku czekają ze zbiorem, aż nasiona będą miały mniejszą wilgotność, umożliwiającą długie przechowywanie.
Nasiona przeznaczone do długiego przechowywania powinny mieć wilgotność rzędu 5‒7%. Te, które charakteryzują się wilgotnością powyżej 7% narażone są na spadek jakości, wzrost kwasowości, a także obniżenie zdolności kiełkowania. Nasiona, które mają wilgotność na poziomie 9% można przechowywać przez krótki okres. Dlatego plantatorzy chcąc uniknąć lub ograniczyć koszty związane z dosuszaniem nasion, opóźniają zbiór. Opóźniony zbiór wynikający także z długiego dosychania roślin zbieranych jednoetapowo, prowadzi do znacznych strat związanych z osypywaniem się nasion z pnia głównego, który dojrzewa najwcześniej.
Ponadto długie pozostawienie roślin na polu obarczone jest dużym ryzykiem utraty plonu w związku z możliwością wystąpienia niekorzystnych zjawisk atmosferycznych, takich jak: siny wiatr, ulewny deszcz czy gradobicie. Mogą one spowodować całkowitą utratę plonu.
Sklejanie łuszczyn rzepaku
W celu ograniczenia strat wynikających z nierównomiernego dojrzewania nasion oraz wystąpienia niekorzystnych warunków atmosferycznych, należy zastosować sklejacze łuszczyn. Zadaniem tych preparatów jest zapobieganie osypywaniu nasion w trakcie zbioru oraz zmniejszenie ryzyka pękania łuszczyn. Sklejacze tworzą na powierzchni łuszczyn cienką warstwę ochronną, która nie tylko zapobiega pękaniu łuszczyn, ale także ogranicza wchłaniane wody do ich wnętrza jak również ogranicza wysychanie nasion.
Chcąc uzyskać jak najlepszy efekt ochronny należy zastosować je prawidłowo, stosując się do zaleceń producenta umieszczonych w etykiecie. Ogólnie przyjmuje się, iż sklejacze stosuje się około 3‒4 tygodni przed planowanym zbiorem, optymalnie 20‒25 dni przed żniwami. Dokładny moment aplikacji należy określić po wykonaniu testu elastyczności łuszczyn znajdujących się na najwcześniej dojrzewających roślinach w łanie. Test ten należy wykonać, gdy łuszczyny zaczynają żółknąć. Kontrola elastyczności polega na zgięciu łuszczyny w kształt litery U, jeżeli nie pęka to oznacza, iż nadszedł czas na sklejanie. Do sklejania łuszczyn należy wykorzystać wyższe dawki cieczy użytkowej wynoszące 250‒300 l/ha. Dzięki temu na powierzchni łuszczyn powstanie odpowiedni film lepiej chroniący plon.
Zbiór rzepaku z pokosów
Zbiór dwuetapowy najczęściej stosowany jest na plantacjach charakteryzujących się wyraźnym zróżnicowaniem dojrzałości. Może być ono spowodowane mozaikowatością gleb lub uszkodzeniami roślin powodowanymi przez choroby i szkodniki. Zbiór ten ma dużo zalet, dlatego nie należy go ograniczać tylko do plantacji nierówno dojrzewających; z powodzeniem można go zastosować do zbioru pozostałych upraw. Dużą jego zaletą jest przyśpieszenie żniw o 7‒10 dni.
Wcześniej wykonany zbiór to możliwość lepszej organizacji pracy oraz efektywnego wykorzystania maszyn w gospodarstwie. Dużą zaletą zbioru dwuetapowego jest uzyskanie nasion o wilgotności nieprzekraczającej 10%. Aby wykorzystać zalety zbioru dwuetapowego, należy oba etapy wykonać profesjonalnie. Pierwszy etap zbioru, czyli ścięcie roślin na pokosy, wykonujemy kosiarką pokosową, gdy nasiona osiągną dojrzałość techniczną, a ich wilgotność waha się w przedziale 40‒45%.
Sygnałem, iż nasiona osiągają odpowiednią wilgotność do wykonania zbioru jest kolor łanu, który powinien mieć odcień seledynowo-żółty. Bardzo ważnym elementem pierwszego etapu zbioru dwuetapowego jest wysokość koszenia. Powinna ona gwarantować utrzymanie roślin na ściernisku. Zbyt niskie koszenie sprawi, iż rośliny nie utrzymają się na ściernisku i będą dotykać ziemię, co utrudni ich dojrzewanie oraz zbiór. Aby pokos utrzymał się na ściernisku, koszenie należy wykonać na wysokość 30 cm od podłoża lub bezpośrednio pod najniższym rozgałęzieniem. Drugi etap zbioru należy wykonać kombajnem wyposażonym w podbieracz.
