Dlaczego azot nie działa? Rolnicy często zapominają o tych kwestiach

Zmiany klimatu, ograniczenia w ochronie chemicznej i rosnące wymagania środowiskowe sprawiają, iż samo zwiększanie w nawożeniu dawek azotu przestaje wystarczać. O plonie coraz częściej decyduje zbilansowane nawożenie, adekwatny odczyn gleby oraz odpowiednie zaopatrzenie roślin w magnez, siarkę i potas, które bezpośrednio wpływają na efektywność wykorzystania azotu i naturalną odporność plantacji.

W dobie zmian klimatycznych, wycofywania wielu substancji aktywnych ze środków ochrony roślin i tym samym konieczności dbania o naturalną kondycję roślin producenci rolni zobligowani są nie tylko o zbilansowane zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe i ochronę zasobów glebowych, ale również do uwzględniania czynnika pozaprodukcyjnego. Związane jest to między innymi ze wdrażaniem systemów produkcji opartych na zbilansowanym stosowaniu składników nawozowych, z jednoczesnym minimalizowaniem negatywnego wpływu nawożenia na środowisko.

Azot plonotwórczy, ale tylko w dobrze przygotowanej glebie

W uprawie roślin najbardziej plonotwórczym składnikiem jest azot, co wynika z jego zasadniczej roli we wzroście i plonowaniu roślin uprawnych. W okresie wiosennym przy dobrym zaopatrzeniu roślin w azot dochodzi do szybkiego wzrost masy roślinnej, w tym powierzchni asymilacyjnej, co przekłada się na poprawę efektywności fotosyntezy i tworzenia asymilatów. Zabiegiem agrotechnicznym w istotny sposób zwiększającym wykorzystanie azotu przez rośliny jest wapnowanie gleb, bowiem uregulowany odczyn gleby zapewnia optymalne warunki dla prawidłowego przebiegu wielu procesów zachodzących w glebie, które w znacznym stopniu decydują o szybkości uwalniania tego składnika pokarmowego.

Bilans makro- i mikroelementów kluczem do wykorzystania azotu

Najwyższe przyrosty plonów roślin można uzyskać jedynie przy ich zbilansowanym nawożeniu, uwzględniającym optymalne zaopatrzenie roślin w pozostałe niezbędne makroelementy, w tym poza fosforem i potasem, również w siarkę, magnez i mikroelementy. Wskazane jest, aby te składniki nawozowe były aplikowane łącznie, co znacznie ograniczy ryzyko nawożenia jednostronnego roślin.

Na efektywność wykorzystania azotu nawozowego ma wpływ między innymi optymalne odżywienie roślin innymi ważnymi pierwiastkami, w tym między innymi potasem, magnezem, siarką i mikroskładnikami. Zależność pomiędzy azotem i potasem związana jest z przyrostem plonu w efekcie nawożenia azotowego, przy jednoczesnym większym pobraniu potasu przez rośliny. Z kolei niedobór potasu ogranicza pobieranie azotu, który stanowi najbardziej plonotwórczy składnik nawozowy.

Magnez i siarka – regulatory gospodarki azotowej roślin

W przypadku magnezu i siarki ważne jest także utrzymanie zawartości tych składników pokarmowych w glebie na poziomie przynajmniej średnim, co umożliwi odpowiednie zaopatrzenie roślin oraz ochroni glebę przed nadmiernym wyczerpywaniem jej z tych składników. Nawożenie magnezem i siarką w uprawach roślin ozimych powinno być stosowane zarówno przedsiewnie, jak i pogłównie wczesną wiosną w celu regeneracji plantacji po zimie oraz w celu zwiększenia efektywności wykorzystania azotu przez rośliny. Zabieg ten należy wykonywać systematycznie w każdym roku, przy czym dobrze jest korzystać z nawozów, które odznaczają się wysoką zawartością składników nawozowych, a także dobrą przyswajalnością dla roślin. W tym wypadku dobrze sprawdza się siarczan magnezu, który w swoim składzie zawiera te oba składniki nawozowe w formie łatwo dostępnej dla roślin.

Magnez stanowi istotny czynnik kontrolujący efektywność gospodarki azotowej w roślinie, z jednej strony wpływając na pobieranie i efektywność przetwarzania azotu w związki organiczne przez rośliny, a z drugiej minimalizując straty tego składnika nawozowego. Aplikacja magnezu w okresie wczesnowiosennym pozwala na przełamanie bariery fizjologicznej związanej z działaniem niskich temperatur, które wpływają na ograniczenie pobierania fosforu i azotu. Poza tym w systemie nawożenia roślin nawozami azotowymi amonowymi czy amidowymi wzrost roślin uzależniony jest od ich stopnia odżywienia magnezem, bowiem aplikacja tego pierwiastka wspomaga działanie tych form azotu, gdyż na skutek zwiększenia koncentracji jonów magnezowych zmniejsza się stopień antagonizmu pomiędzy kationami amonowymi a kationami magnezu.

Ważną rolę w prawidłowym wzroście i rozwoju roślin oraz w poprawie ich naturalnej kondycji odgrywa siarka. Pierwiastek ten w znacznym stopniu wpływa na wykorzystanie azotu z nawozów mineralnych oraz jego wbudowywanie w białka, ograniczając akumulację w roślinie niebiałkowych form azotu. Siarka oddziałuje na wydajność fotosyntezy oraz indukuje system odporności roślin na choroby grzybowe. Jest niezbędna w procesie syntezy lignin, a jej niedobór osłabia tkanki mechaniczne roślin, co jest szczególnie groźne przy nadmiarze azotu, ponieważ w komórkach liścia zwiększa się wówczas udział niskocząsteczkowych związków azotu – aminokwasów i amidów – prowadząc do wzrostu porażenia roślin przez patogeny, dla których stanowią one idealne źródło pożywienia.